Wczesna diagnostyka dysplazji stawów biodrowych u szczeniąt

Staw biodrowy jest połączeniem przerwanym między kośćcem tułowia i kończyny miedniczej. Należy on do stawów pojedynczych, kulistych. Powierzchnie stawowe utworzone są przez panewkę i głowę kości udowej. Jama panewki ułożona jest brzuszno-bocznie i posiada dość regularną krawędź, która w brzuszno-doogonowej części jest przerwana wcięciem panewki. Powierzchnię stawową tworzy powierzchnia księżycowata otaczająca dół panewki, otwierająca się na wcięciu panewki. W warunkach przyżyciowych krawędzie zewnętrzne panewki uzupełnione są chrząstką włóknistą pod nazwą obrąbka panewkowego, Co przyczynia się do powiększenia się wymiarów panewki, łącznie z jej głębokością. Nad wcięciem panewkowym przebiega więzadło poprzeczne będące jakby pomostem pomiędzy końcami obrąbka panewki.

DYSPLAZJA STAWÓW BIODROWYCH to ich nieprawidłowy rozwój charakteryzowany przez różnego rodzaju wiotkość (luźność) stawów, która przez powiększające się deformacje panewki miednicy (dysplazja panewkowa) i (lub) głowy oraz szyjki kości udowej (dysplazja kości udowej) prowadzi do niedopasowania stawów, w następstwie, którego może pojawiać się podwichnięcie lub zwichnięcie. Przyjmuje się, że o rozwoju zmian w 70% decyduje zapis genetyczny, a w 30% warunki środowiskowe.

Jako bezpośrednią przyczynę podejrzewa się zmiany w tkance łącznej otaczającej staw biodrowy, polegające na osłabieniu funkcji podtrzymującej kości we właściwym położeniu dynamicznym i statycznym, Co ma mieć wpływ na zmiany w architekturze kości. W ostatnich latach badania nad metabolizmem u szczeniąt ras dużych i wielkich oraz wpływem sposobu żywienia na tempo przyrostu masy ciała i jakość kośćca ujawniły rolę czynników środowiskowych rozwoju zmian szkieletu i zaburzeń kostnienia śródchrzęstnego. Wzrost mięśni, więzadeł i torebek stawowych nie nadąża za gwałtownym wzrostem kości, co powoduje utratę równowagi w zakresie wytrzymałości statycznej i dynamicznej na skutek nadmiernej masy tkanki kostnej, przejawiając się zaburzeniami formowania stawów. Zakończenie formowania stawów biodrowych szczeniąt ras dużych i wielkich ma miejsce w 6 miesiącu życia. Pomimo widocznych, jeszcze na rentgenogramach, chrząstek wzrostowych powstały do tego czasu deformacje nie mogą już być korygowane. Najbardziej intensywna faza rozwoju kości to pierwsze 2 miesiące po urodzeniu. Obserwacje zebrane na przestrzeni ostatniego dwudziestolecia poszerzają tę opinię o tezę, że wpływy środowiskowe ( warunki hodowli i sposób żywienia) najpewniej przekraczają 30% udział w odpowiedzialności za rozwój stawów biodrowych obarczonych dysplazją.

  Powyższe akapity zostały umieszczone dla wykazania roli sposobu żywienia w pierwszych tygodniach życia, które rzutują w sposób decydujący na dalszy rozwój, jeżeli nie zwrócimy należytej uwagi na dany okres 5-6 miesięczne szczenięta chodzą chwiejnym krokiem do gabinetów lekarskich. Obecnie wczesne badania diagnostyczne dotyczą szczeniąt kilkumiesięcznych z wyraźnymi zaburzeniami postawy i ruchu z bolesnością i zahamowaniami dynamicznymi oraz początkami zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych. Kluczem do zdrowia psa jest prawidłowy rozwój w ciągu kilku pierwszych tygodni życia, ważny jest również rozwój płodowy w drugiej połowie ciąży, kiedy formowanie szkieletu jest szczególnie intensywne. Należy zadbać o jakość żywienia matek. Niekorzystne może być przekarmianie (aż do otyłości) ciężarnych suk i forsowne dokarmianie osesków. Szybki wzrost płodu i szczenięcia sprzyja ujawnieniu się skłonności genetycznej. Szybko rosnące, obarczone dobrym apetytem, krągłe szczenięta są chętnie wybierane z miotów przez kupujących właścicieli. Niewielka jeszcze masa ciała i sposób poruszania się szczeniąt ukrywają łatwe do stwierdzenia w czasie badania niedokładności budowy stawów biodrowych, których pierwszą (wadą) jest zwiększona swoboda głowy kosci udowej w panewce miednicy. Stwierdzona u kilkutygodniowego szczenięcia zwiększona luźność torebki stawu biodrowego stwarza dużą szansę na radykalne ograniczenie rozwoju zmian przez właściwy tryb życia i żywienia.

PROPONOWANY SCHEMAT BADANIA KLINICZNEGO (FIZYKALNEGO) SZCZENIąT W WIEKU ODSADZANIA 6-8 TYGODNI:

PRZED SEDACJą

• Ocena postawy stojącej ze zwróceniem uwagi czy kończyny miednicze nie są ustawione wąsko, koślawo w stawach kolanowych lub skokowych, bądź nadwyprostowanie z odwiedzeniem i odwróceniem;
• Ocena kształtu miednicy ze spłaszczeniem i poszerzeniem grzbietu na wysokości stawów biodrowych;
• Ocena chodu szczenięcia dla wychwycenia zawadzania o podłoże (pociągania) chodu drobiącego, prowadzenia kończyn w wykroku w odwiedzeniu, chodu skaczącego (kicającego);
• Ocena reakcji na obustronny ucisk wywarty przez otwarte dłonie dociśnięte jednocześnie z obu stron do ud na wysokości krętarzy z wyczuleniem na odczucie miękkiego przeskoczenia(badający stoi za pacjentem postawionym na stole);
• Badanie swobody ruchu prostowania i zginania, odwodzenia i przywodzenia oraz odwracania i nawracania w stawach biodrowych przez uchwycenie (stojąc za pacjentem) prawego uda prawą dłonią a lewego lewą w taki sposób, że opuszki kciuków oparte są na krętarzach większych a pozostałe palce obejmują przednie powierzchnie ud, ze zwróceniem uwagi na obronę mięśniową, krepitacje, ograniczenie ruchomości i wokalizację.

1. PRÓBA ORTOLANIEGO: szczenię ułożone na grzbiecie miednicą w kierunku badającego, którego prawa dłoń lekko chwyta za zgięte lewe kolano a lewa za prawe, kości udowe są prostopadłe do powierzchni stołu, kończyny przywiedzione; jednocześnie z wywarciem stałego nacisku na kolana w osi kości udowych odwodzi się wolno kończyny w stawach biodrowych; wyczucie ślizgu, przeskoku czy też kliknięcia oznacza powrót podwichniętej kości udowej do panewki miednicy i pozytywny wynik próby; kąt odwiedzenia uda, przy którym następuje odprowadzenie podwichnięcia nazywamy kątem repozycji, jest on tym większy im bardziej rozciągnięta jest torebka stawu.
2. PRÓBA BARLOWA: podobnie jak w próbie ORTOLANIEGO szczenię leży na stole ułożone na grzbiecie miednicą w kierunku badającego taki, jak w próbie Ortolaniego, uda odwiedzione; wywierając lekki ucisk na kolana w osi kości udowych przywodzi się uda oczekując na ślizg, przeskok lub kliknięcie, który pojawiając się oznacza podwichnięcie głowy kości udowej; negatywny wynik próby BARLOWA oznacza albo brak powiechnięcia albo niemożność repozycji powichniętej głowy na skutek zmian zwłókniających torebki stawu.
3. PRÓBA BARDENSA: do badania lewego stawu biodrowego szczenię jest ułożone na prawym boku miednicą w kierunku badającego; kciuk prawej ręki oparty jest na guzie kulszowym większym; palec środkowy na guzie biodrowym a wskazujący na krętarzu większym; lewą ręką chwyta się udo podchwytem tak, żeby palce znajdowały się na przyśrodkowej powierzchni uda jak najbliżej stawu biodrowego; lewą ręką wypycha się udo, starając się wypchnąć głowę kości udowej z panewki w kierunku bocznym; jakikolwiek ruch krętarza większego ku górze jest wyczuwany przez palec wskazujący prawej ręki, oceniany i notowany; do badania prawego stawu udowego układa się pacjenta na lewym boku, prawą ręką wypychając głowę kosci udowej a oceniając lewą.

• 1 do 2 mm - staw normalny,
• 3 do 4 mm - wartość graniczna, (wątpliwa w sensie negatywnym)
• 5 do 6 mm - staw dysplastyczny,
• powyżej 6 mm - ciężkie niedokształcenie stawu.

BADANIE RENTGENOWSKIE
Po wątpliwych wynikach prób klinicznych (fizykalnych), wykonywane jest także na życzenie właściciela psa przy każdym rezultacie próby.
Pacjent układany jest na grzbiecie w wyprostowanymi kończynami ułożonymi równolegle do kasety z dbałością o równoległe położenie kości udowych względem siebie, bez odwrócenia kolan.
Zdjęcie wykonywane jest w projekcji brzuszno-grzbietowej, a na kliszy powinna być widoczna cała miednica i kończyny ze stawami kolanowymi włącznie. Prezentowane reprodukcje rentgenogramów wskazują na możliwość oceny kształtu kości, ostrości końców panewkowych kości kulszowych biodrowych, regularności rozdzielającego je pasa chrząstki, kształtu i wielkości panewek dobrą widocznością przedniego i dolnego rąbka panewek.
Niestety rąbek grzbietowy panewek widoczny jest słabo, a wyraźnie tylko w części przedniej i tylniej. Rzetelnej ocenie podlegać mogą także kości udowe na całej długości oraz nasady i przynasady kości piszczelowych, Co nierzadko jest pomocne w ustaleniu charakteru widocznych osteopatii.
Propozycja wcześniejszej diagnostyki dysplazji stawów biodrowych szczeniąt w okresie odsadzania według przedstawionej metodyki może uchronić wile psów przed coraz cięższym zaburzeniem rozwoju szkieletu szczególnie w tych przypadkach, w których wywiad sugeruje niewłaściwe, forsowne żywienie. Wczesna ocena zagrożenia dysplazją stawów biodrowych może uchronić wielu nabywców szczeniąt przed zakupem zwierzęcia, które stanie się przyczyną wielu trosk i wydatków zamiast być dostarczycielem radości wypływającej z pełnego zdrowia rozwoju.

Źródło
Artykuł zaczerpnięty (za zgodą autora) z Magazynu Weterynaryjnego (Pismo Lekarzy Weterynarii) vol.11 nr.72 10'2002 str.5
autor artykułu: Dr n. wet.Adam Michał Janicki